Szanowny Panie Przewodniczący Rady Bezpieczeństwa,
Szanowni Państwo członkowie Rady Bezpieczeństwa,
Szanowna Pani Specjalny Przedstawicielu,

Mam zaszczyt ponownie przemawiać do tego zacnego grona ONZ i omawiać dzisiaj najnowszy raport Sekretarza Generalnego dot. działalności misji ONZ na terytorium naszej południowej prowincji, w Kosowie i Metochii.

Chciałbym podziękować Sekretarzowi Generalnemu i Specjalnemu Przedstawicielowi za przedstawienie raportu. Odnotowujemy wysiłki, jakie pani Ziadeh podejmuje wypełniając ten bardzo odpowiedzialny obowiązek, zwłaszcza mając na uwadze konieczność wszechstronnego przeglądu i złożoności sytuacji w terenie.

Korzystam również z okazji, aby podkreślić, że Republika Serbii wysoko ceni działalność misji UNMIK w Kosowie i Metochii, powołanej na mocy rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1244. Opowiadamy się za jej dalszą działalnością w niezmienionym i niezmienionym zakresie i zasobach, zwłaszcza mając na uwadze, że Misja nie osiągnęła jeszcze głównego celu swojego mandatu – doprowadzenie do spokojnego i normalnego życia wszystkich obywateli naszej południowej prowincji.

Panie i Panowie,

Niestety ostatnie miesiące nie przyniosły większej stabilizacji w Kosowie i Metochii, a sytuacja w Prowincji jednak nie jest taka, jak to przedstawiono w raporcie. Jednostronne posunięcia Prisztiny nadal świadomie i systematycznie pogłębiają różnice etniczne, powodując dyskryminację ludności niealbańskiej. Według naszej wiedzy od początku tego roku odnotowano 105 ataków na tle etnicznym. Ponadto Prisztina aktywnie pracuje nad przeszkodami administracyjnymi i biurokratycznymi, podejmując działania, które nie zostały uzgodnione w trakcie dialogu dwóch stron, jako podstawowym mechanizmie w sprawie negocjacji i wypracowania rozwiązań między Belgradem a Prisztiną. Podejście Prisztiny jest pod wieloma względami problematyczne. Takie nieodpowiedzialne zachowanie Prisztiny świadomie sabotuje wysiłki nie tylko Belgradu, ale także UE i innych zaangażowanych stron społeczności międzynarodowej, z wyraźną intencją osiągnięcia dwóch celów – pierwszego, jakim jest uniknięcie realizacji przyjętych zobowiązań. Drugim, ostatecznym i znacznie bardziej alarmującym celem jest zastraszanie, marginalizacja i prześladowanie Serbów.

Serbowie wciąż są zastraszani na różne sposoby, zmuszani do opuszczenia swoich domów, wiosek i miast. Osoby przesiedlone są zniechęcane do powrotu do miejsca, w którym się urodziły i żyły. Tymczasowe instytucje systematycznie pracują nad usunięciem i wymazaniem jak najwięcej pozostałej różnorodności kulturowej i narodowej. Jednocześnie Prisztina świadomie podsyca napięcia międzyetniczne wszystkimi dostępnymi metodami. Uczestnictwo w uroczystościach religijnych wydaje się być przestępstwem w Kosowie i Metohii. Tak jest w przypadku Nikoli Nedeljkovicia, który został aresztowany za rzekome „podżeganie do nienawiści i nietolerancji etnicznej”, ale w rzeczywistości został uwięziony za udział w obchodach Dnia św. Wita (Vidovdan). Nikola został skazany na osiem miesięcy więzienia bez żadnych dowodów rzeczowych. Z drugiej strony, przypomnę, nawet do dziś nie ma ani jednego sprawcy, któremu wymierzono karę za ponad 1000 Serbów zabitych od 1999 roku. Przedstawiciele Prisztiny ignorują cierpienia, obrażają otwarte rany Serbów, którzy musieli opuścić swoje rodzinne domy, a podkreślam, że jest ich ponad 200 000. Takie postępowanie nie zmieniło się od 23 lat i jest całkowicie sprzeczne z demokratycznymi wartościami i zasadami, które prowizoryczne instytucje samorządowe często promują w swoich wypowiedziach. We wszystkich wcześniejszych wypowiedziach przed tym zacnym gronem Prisztina koncentrowała się na tym, co wydarzyło się w przeszłości nie wspominając o tym, co jest bolesną prawdą, jak żyją dzisiaj nie-Albańczycy w Kosowie i Metochii.

Dlatego uważam za konieczne podkreślenie, że prawdziwa wola polityczna zaangażowanych podmiotów międzynarodowych i Prisztiny jest konieczna, aby stworzyć warunki dla początku zakończenia dyskryminacji na gruncie narodowym i wspólnego życia w Prowincji.

Szanowni członkowie Rady Bezpieczeństwa, chciałbym zwrócić Państwa uwagę na sztywne, problematyczne i skrajnie nieodpowiedzialne postępowanie drugiej strony negocjacyjnej w ramach dialogu. Realizując powyższe cele, Prisztina stosuje tzw. politykę wzajemności, przemyślaną, złośliwą strategię, która niestety nie została skonstruowana samodzielnie. Poprzez ciągłe naleganie na wzajemne uznanie, jako na centralny punkt dialogu, tak zwana polityka wzajemności pokazuje zasadniczą niechęć obecnych przywódców politycznych Prisztiny do znalezienia jakiegokolwiek rozwiązania kompromisowego. Przypomnę, że rozmowy Belgradu z Prisztiną nie rozpoczęły po ostatnich wyborach w Prisztinie, ale trwają już 11 lat, od rozpoczęcia dialogu technicznego (8.3.2011 roku). Dlatego uważamy za niedopuszczalne próby lekceważenia dotychczasowego formatu dialogu i unieważniania umów tylko dlatego, że nie podobają się one aktualnym czynnikom politycznym. Niedopuszczalnym jest, aby obecne okoliczności geopolityczne były wykorzystywane do wymazywania w prosty sposób tego, nad czym mozolnie pracowano od lat. Podkreślam, że Belgrad był instytucjonalnie zaangażowany w dialog od samego początku, podczas gdy zaangażowanie drugiej strony było zróżnicowane i nadal zmienia się w zależności od opcji politycznej, która jest u władzy.

Zaostrzonej retoryce politycznej i narracji obecnego kierownictwa tymczasowych instytucji samorządowych w Prisztinie towarzyszą konkretne działania destabilizujące. W okresie sprawozdawczym nakazano zmianę tablic rejestracyjnych tłumacząc to próbą rzekomej integracji ze społeczeństwem. Przypomnę jeszcze raz, że w dialogu między Belgradem a Prisztiną nie było porozumienia w sprawie podejmowania podobnych kroków. Wierzę, Panie i Panowie, że już dziś usłyszymy od przedstawiciela Prisztiny, że ich strona dopełniła wszelkich zobowiązań, ale decyzja o przerejestrowaniu tablic rejestracyjnych pokazuje, że Prisztina nie tylko nie wywiązuje się z tego, co zostało już uzgodnione, ale też unieważnia rezultaty dialogu wywołując nowy kryzys. Skutki takich przymusowo nałożonych środków najlepiej ilustruje fakt, że od momentu podjęcia decyzji zarejestrowano jednocyfrową liczbę przerejestrowanych pojazdów z serbskimi tablicami rejestracyjnymi, z czego tylko dwa przypadki to Serbowie z północy Kosowa i Metochia. To kolejny wskaźnik świadczący o tym, że Prisztina nie cieszy się pełnym poparciem, ale z drugiej strony nieustannie prowokuje naturalną reakcję ludności serbskiej, która nie może bez końca znosić samowolę władz w Prisztinie.

Wierzę, że nawet dzisiaj usłyszymy znaną już narrację przedstawicieli Prisztiny, którzy każdą reakcję Serbów w Kosowie i Metochii starają się przedstawić, jako działalność zorganizowaną przez Belgrad w rzekomych próbach destabilizacji. Takie twierdzenia po prostu mijają się z prawdą. Serbia ze swej strony nie może w żaden sposób powstrzymać rewolty obecnej wśród niealbańskiej ludności Kosowa i Metochii. Jest niezaprzeczalnym faktem, że protesty obywateli stanowią bunt przeciwko wieloletniej przemocy instytucjonalnej i pozbawieniu praw ludności niealbańskiej, której w tym przypadku odmawia się prawa do pokojowego korzystania z własności prywatnej nabytej w sposób legalny. Prisztina nie ustaje w próbach konfiskaty mienia, a jak wiadomo jednym z celów jest Serbska Cerkiew Prawosławna. Kwestionując zwrot mienia Monasterowi Dečani Prisztina, paradoksalnie, nie wykonuje orzeczeń własnego tak zwanego Trybunału Konstytucyjnego.

Panie i Panowie,

Długo zastanawiałem się, jak najlepiej zilustrować prawdziwy obraz codziennego życia niealbańskiej ludności w Kosowie i Metochii. Wymienię tylko niektóre fakty. Również w ostatnim okresie sprawozdawczym odnotowano liczne incydenty na tle etnicznym, mowę nienawiści, zastraszanie, naruszenia prawa do rzetelnego procesu sądowego, zagrożenia prawa do swobodnego przemieszczania się i praw wyznaniowych, profanację cerkwi i grobów. Niedopuszczalne są również częste ataki na obiekty należące do Serbskiej Cerkwi Prawosławnej, a zwłaszcza upokarzający stosunek do serbskiego dziedzictwa kulturowego i duchowego w Kosowie i Metochii, w tym do czterech zabytków wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Na księży i wspólnoty zakonne nakładane są liczne bariery administracyjne i techniczne utrudniające, a nawet uniemożliwiające im przetrwanie na dobrach cerkiewnych.

Jeśli chodzi o prawa obywatelskie, proszę sobie wyobrazić, że ktoś odbiera Państwu podstawowe prawa polityczne i obywatelskie do głosowania. Tego właśnie doświadczyli Serbowie w Prowincji wraz z częstym zastraszaniem i brutalnymi najazdami sił specjalnych ROSU, które są instrumentem realizacji celów Prisztiny pod pretekstem rzekomej walki z przestępczością. W grudniu ubiegłego roku prezydent gminy Štrpce Bratislav Nikolić został zatrzymany, jako podejrzany o zorganizowaną przestępczość i korupcję - wciąż bez aktu oskarżenia jest przetrzymywany w areszcie w Podujevie, Jedynym powodem jest wywarcie dodatkowej i ostatecznej presji na społeczność serbską mieszkającą w enklawie Štrpce.

Jak można to usprawiedliwić rzekomą walką z przestępczością, gdy siły specjalne są wykorzystywane do napadów w trakcie świąt lokalnych, na szkoły, do porywania kierowców karetek przewożących pojemniki z infuzją i lekarstwa? Jakie są motywy i jak można wytłumaczyć te działania? Spróbujcie tylko wyobrazić sobie i postawić się w sytuacji pani Dragicy Gašić, jedynej Serbki, która powróciła do Đakovicy. Wyobraźcie sobie, że nadal nie możecie kupować chleba ze względu na swoje pochodzenie i narodowość, ponieważ mieszkacie w gminie, którą miejscowi Albańczycy dumnie uważają za zakazaną dla nie-Albańczyków. Wyobraźcie sobie, że aż jedenaście albańskich organizacji pozarządowych  domaga się Państwa wydalenia, a także zakazu powrotu do tego miasta każdego nie-Albańczyka. Wtedy zrozumiecie Państwo, jakim jest poziom zastraszenia, z jakim borykają się powracający Serbowie. Zrozumiecie dlaczego odsetek powracających jest poniżej 2% i dlaczego nadal jest jednym z najniższych na świecie. Pozwolę sobie zadać pytanie - czy to cechy społeczeństwa, które przedstawia się światu, jako pełnowartościową demokrację i czynnik stabilności w regionie?

Mamy świadomość, że dialog ma szerszy wymiar i może wpłynąć na sytuację w całym regionie.
Znajduje to odzwierciedlenie w każdym oświadczeniu wygłaszanym przez serbskich urzędników, w tym prezydenta Republiki Serbii Aleksandara Vučicia. „Lepiej negocjować przez sto lat niż walczyć jeden dzień”, to słowa naszego Prezydenta, które najlepiej opisują prowadzoną przez serbskie przywództwo politykę pokoju, pojednania i współpracy regionalnej, której przyświeca wizja budowania wspólnej i dostatniej przyszłości Bałkanów.

Wierzę, że obowiązkiem dzisiejszych przywódców jest stworzenie jasnej wspólnej wizji dla przyszłych pokoleń. Taką wizję pokazali przywódcy Belgradu, Skopje i Tirany, tworząc inicjatywę Otwarte Bałkany, inicjatywę regionu na rzecz regionu, która już przynosi konkretne rezultaty. Serbia kilkakrotnie zwracała się do Prisztiny, zapraszając ją do przyłączenia się do tej inicjatywy. Liczyliśmy na świadomość znaczenia więzi gospodarczych i postępu dla dobra obywateli całych Bałkanów.

Panie i Panowie,

Kategorycznie odrzucamy argumentację Prisztiny dotyczącą rzekomej niekonstytucyjności utworzenia Wspólnoty Gmin Serbskich. Oczywistym jest, że stosunek Prisztiny do tego obowiązku odzwierciedla jej stosunek do narodu serbskiego w Prowincji i zarazem wskazuje, że Prisztina sprzeciwia się organizowaniu Serbów w społeczność etniczną, a tym samym korzystaniu z ich praw zbiorowych. Celem tego podejścia, jako preferowanego modelu, jest środowisko bez Serbów takie, jak w Prisztinie, Đakovicy czy Peć, lub w podobnych miejscowościach Prowincji. Dla nas niedopuszczalnym jest to, że Prisztina odmawia wypełnienia swoich zobowiązań i dyskusji o utworzeniu Wspólnoty Gmin Serbskich przez aż 3470 dni, ale zapewniam, że bez względu na ten fakt, Serbia nie zrezygnuje z wysiłków znalezienia kompromisowego rozwiązania istniejącej sytuacji.

Przypomnę, że przedstawiciele Prisztiny, choć często powtarzają w swoich wypowiedziach, że sprawa tzw. Kosowa jest faktem dokonanym, od 14 lat nadal nie są uznawani przez większość państw członkowskich ONZ. Jeżeli tak zwana niepodległość Kosowa jest rzeczywistością, to dlaczego prowadzimy dialog? A dlaczego Belgrad stoi w obliczu rosnącej presji, jeśli chodzi o potrzebę wzajemnego uznawania? To, czego obecne przywództwo polityczne Prisztiny nie chce zaakceptować to fakt, że Belgrad nie może zostać pominięty w poszukiwaniu ostatecznego rozwiązania. To samo dotyczy także coraz częstszych sygnałów o zbliżającym się członkostwie Prisztiny w organizacjach międzynarodowych. Czy te posunięcia pomogą stworzyć niezbędną atmosferę do dialogu? Czy w ten sposób nagradzamy destrukcyjne zachowanie Prisztiny i odmowę dialogu? Uważamy, że próby wstąpienia tzw. Kosowa do organizacji międzynarodowych są aktem niedopuszczalnym i Serbia będzie zdecydowanie temu przeciwdziałać.

Podczas ostatniej sesji w kwietniu tego roku mogliśmy usłyszeć apele niektórych członków Rady Bezpieczeństwa ONZ o zredukowanie, a nawet rozwiązanie UNMIK z wyjaśnieniem, że Prisztina ma swoje własne funkcjonujące instytucje. Jednak przedstawione przeze mnie okoliczności i sytuacja w terenie przypominają nam raz jeszcze, że obecność międzynarodowa w naszej południowej prowincji jest nadal konieczna. W związku z tym, wspieramy wysiłki podejmowane przez UNMIK, KFOR, EULEX i OMIK w ramach ich mandatów. Serbska oraz inna niealbańska ludność w Kosowie i Metochii darzy wielkim zaufaniem obecność międzynarodową i uważa ją gwarantem bezpieczeństwa, co dodatkowo potwierdza, że misje międzynarodowe muszą pozostać zaangażowane w niezmienionym i niezmienionym zakresie i zasobach zgodnie z Rezolucja 1244 RB ONZ.

Podsumowując,

Chciałbym zwrócić uwagę, że w ostatnim czasie na wszystkich forach międzynarodowych wciąż słyszymy apele o poszanowanie zasad ONZ. Popieramy integralność terytorialną wszystkich państw członkowskich ONZ. Ale, jak to jest w przypadku Serbii? Chciałbym zapytać szanownych członków tego zacnego grona, czy konieczność realizacji zasad Karty Narodów Zjednoczonych dotyczy tylko niektórych, czy wszystkich jej członków? Jako państwo, które konsekwentnie szanuje prawo międzynarodowe i nadal ponosi konsekwencje jego łamania uważamy, że Karta Narodów Zjednoczonych i prawo międzynarodowe, w tym integralność terytorialna i suwerenność państw, powinny być szanowane przez wszystkich i stosowane konsekwentnie w przypadku każdego państwa członkowskiego ONZ. Przypomnę Państwu, że właśnie RB ONZ ponad dwie dekady temu przyjęła Rezolucję 1244, którą potwierdzono integralność terytorialną Serbii. Fakt ten nie przeszkodził niektórym państwom uznać tzw. Kosowo i tym samym złamać zasady ONZ, ale także przyjętej przez nie Rezolucji, dostosowując prawo międzynarodowe do swoich interesów i celów. Właśnie z tego powodu coraz częstsze przywoływanie przypadku „Kosowa” wskazuje, że precedens ten otworzył Puszkę Pandory, ponieważ siła każdej zasady polega na jej pełnym i uniwersalnym zastosowaniu i bezwarunkowym przestrzeganiu.

Proszę zauważyć, że w moim oświadczeniu zadałem wiele pytań i wyraziłem nadzieję, że dzisiaj usłyszymy od Państwa, szanowani członkowie Rady Bezpieczeństwa ONZ i przedstawiciele Prisztiny, odpowiedzi na przynajmniej niektóre z nich, bo mieszkańcy Kosowa i Metochii, bez względu na narodowość, czy to Serbowie, czy Albańczycy, zasługują na to.

Wszyscy mieszkańcy Kosowa i Metochii mają pełne prawo oczekiwać na poprawę atmosfery i zmniejszenia napięć na tle etnicznym, co jest warunkiem normalnego życia. Do takiego kroku potrzebna jest konstruktywność, której nie brakuje po stronie serbskiej, ale zarazem autentyczne wsparcie czynników międzynarodowych. Podkreślam, że Serbia zawsze była i pozostaje głęboko zaangażowana w znalezienie trwałego rozwiązania za pomocą środków pokojowych, w imię pokoju, stabilności i wspólnej przyszłości.

Dziękuję.